Do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej skierowana została interpelacja w sprawie możliwości zmiany przepisów prawa dotyczących niestandardowych godzin pracy.
W odpowiedzi na powyższą interpelację MPiPS poinformował, że ustawa z dnia 01.07.2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 125, poz. 1035) przewiduje dwa różne rozwiązania uelastyczniające czas pracy, które mogą stosować pracodawcy będący przedsiębiorcami. Pierwsze to możliwość stosowania indywidualnych rozkładów czasu pracy pracowników przewidujących różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy – zgodnie z art. 10 cyt. ustawy. Drugie zaś, to wprowadzona art. 9 cyt. ustawy możliwość przedłużania okresów rozliczeniowych czasu pracy do maksymalnie 12 miesięcy.
Przedsiębiorca może stosować jedno z tych rozwiązań lub oba jednocześnie – po uzgodnieniu tego z zakładowymi organizacjami związkowymi (w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu), a jeżeli takie organizacje u przedsiębiorcy nie działają – w porozumieniu z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u tego przedsiębiorcy.
Jeżeli uzgodnienie z zakładowymi organizacjami związkowymi albo z przedstawicielami pracowników obejmuje tylko stosowanie indywidualnych rozkładów czasu pracy pracowników przewidujących różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy, to oznacza, że u przedsiębiorcy obowiązuje nadal przyjęty okres rozliczeniowy czasu pracy, ustalony zgodnie z przepisami Kodeksu pracy. Na gruncie tych przepisów przyjmuje się, że harmonogramy czasu pracy pracowników powinny być ustalane na cały przyjęty u pracodawcy okres rozliczeniowy czasu pracy. Jednocześnie trzeba zauważyć, że co do zasady okresy rozliczeniowe czasu pracy, stosowane na podstawie przepisów Kodeksu pracy, nie mogą przekroczyć 4 miesięcy (w systemie podstawowego czasu pracy) oraz 1 miesiąca (w systemie równoważnego czasu pracy). Są to zatem okresy zdecydowanie krótsze niż 12-miesięczny okres rozliczeniowy, dopuszczalny na podstawie ustawy.
Stosowanie indywidualnych rozkładów czasu pracy przewidujących różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy pozwala natomiast przedsiębiorcy na elastyczne kształtowanie czasu pracy pracowników, ponieważ w różnych dniach tygodnia pracownicy mogą rozpoczynać pracę w różnych godzinach. Ponadto ponowne wykonywanie pracy przez pracownika w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych. Stosowanie takich rozkładów czasu pracy nie jest natomiast dopuszczalne na podstawie przepisów Kodeksu pracy – ze względu na definicję doby pracowniczej i pracy nadliczbowej.
Pytanie dotyczy pakietu ustaw antykryzysowych i możliwości stosowania przez pracodawców niestandardowych godzin pracy. Zgodnie z przepisami, aby pracodawca mógł skorzystać z takiego rozwiązania, musi przedstawić pracownikom odpowiedni harmonogram z dwumiesięcznym wyprzedzeniem. Zdaniem posła kierującego pytanie zapis jest zbyt rygorystyczny i uniemożliwia wprowadzanie niestandardowych godzin pracy. Przedsiębiorcy zmuszeni są do szybkiego i elastycznego reagowania w sytuacji kryzysu gospodarczego, dlatego zasadne wydaje się odstąpienie od wymogu przedstawiania harmonogramu z tak dużym wyprzedzeniem.
W przypadku uzgodnienia z zakładowymi organizacjami związkowymi albo z przedstawicielami pracowników stosowania przedłużonego okresu rozliczeniowego czasu pracy – na podstawie art. 9 ustawy – przedsiębiorca faktycznie ma obowiązek ustalania harmonogramów czasu pracy na okresy minimum 2-miesięczne. Jednakże należy zauważyć, że skoro w świetle przepisów Kodeksu pracy przyjmuje się, że harmonogramy czasu pracy powinny być ustalane na cały przyjęty u pracodawcy okres rozliczeniowy czasu pracy (np. 4-miesięczny okres rozliczeniowy, jeżeli taki obowiązuje u pracodawcy), to rozwiązanie przyjęte w ustawie, dopuszczające ustalanie tych harmonogramów na okresy tylko 2-miesięczne, jest znacznie korzystniejsze dla przedsiębiorców. Oceniając to rozwiązanie, należy jednak mieć na względzie uzasadnione interesy obu stron stosunku pracy, zatem także pracowników.
Należy stwierdzić, że ustalanie harmonogramów czasu pracy przez pracodawców na cały okres rozliczeniowy czasu pracy umożliwia pracownikom zaplanowanie aktywności pozazawodowej (m.in. związanej z pełnieniem określonych ról w rodzinie, społeczeństwie). Z harmonogramu czasu pracy pracownika wynika bowiem, w jakich dniach i godzinach pracownik ma pozostawać do dyspozycji pracodawcy w miejscu pracy, a jakie dni i godziny są dla pracownika wolne od pracy. Ustalanie tych harmonogramów na bardzo krótkie okresy mogłoby prowadzić do niemożności zaplanowania przez pracowników ich aktywności pozazawodowej.
Źródło: Biblioteka Prawa Pracy
