Pomimo istniejącej ochrony prawnej w dalszym ciągu dochodzi do przypadków dyskryminowania osób starszych na rynku pracy. Z przejawami tego zjawiska spotykamy się najczęściej już podczas procesu rekrutacji pracowników kiedy zatrudnienie na danym stanowisku okazuje się być uzależnione od wieku. Zamieszczane w gazetach oferty pracy często wskazują akceptowaną przez pracodawcę górną granicę wieku kandydatów, podczas gdy rodzaj pracy takiego ograniczenia obiektywnie nie uzasadnia.
Blisko 86% kobiet i 69% mężczyzn powyżej 60 roku życia wskazuje wiek jako główną barierę w podjęciu pracy (według Bilansu Kapitału Ludzkiego w Polsce – druga edycja badań 2011r.). Częste jest również pomijanie pracowników w wieku dojrzałym przy organizowaniu kursów i szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe. Odmowa skierowania na szkolenie osoby w wieku przedemerytalnym tłumaczona jest zazwyczaj tym, że niedługo odchodzi ona z pracy i przedsiębiorstwo nie będzie miało korzyści z inwestycji w jej rozwój. Czymże innym, jak nie tego rodzaju dyskryminacją jest również zwalnianie pracowników osiągających wiek emerytalny?
W Polsce w dalszym ciągu zdarzają się podobne przypadki, chociaż Sąd Najwyższy, w uchwale z 2009 r. stwierdził, że wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony wyłącznie z powodu osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego stanowi bezpośrednią dyskryminację ze względu na wiek i pozostawił samemu zainteresowanemu pracownikowi decyzję, co do konkretnej chwili zrealizowania tego prawa. Teoretycznie więc pracodawcy nie mogą traktować osiągnięcia wieku emerytalnego jako łatwego sposobu na pozbycie się niewygodnego z jakichś powodów pracownika. Niestety, wielu przedsiębiorców broni się również przed zatrudnianiem osób znajdujących się w trakcie 4-letniego okresu ochronnego, czyli wtedy, kiedy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikom, którym brakuje do osiągnięcia wieku emerytalnego czterech lub mniej lat.
Zdaniem 60% dorosłych Polek i Polaków wiek wpływa również na wysokość zarobków osób na tym samym stanowisku. Wskazują tak badania przeprowadzone na potrzeby projektu Równe Traktowanie Standardem Dobrego Rządzenia, realizowanego przez biuro pełnomocniczki rządu ds. równego traktowania, Agnieszkę Kozłowską-Rajewicz. W badaniu tym, przeprowadzonym w listopadzie i grudniu 2011 roku przez Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego wzięło udział 1715 osób w wieku 18-65 lat. Duża część respondentek i respondentów (29%) reprezentuje pogląd, że pracownice i pracownicy w Polsce wolą w miejscu pracy nie ujawniać swojego wieku. Zdaniem 23% osób wiek jest ukrywany przed współpracownikami, natomiast 21% uważa, że wiek jest trzymany w tajemnicy z obawy przed nieprzychylną reakcją przełożonego. Niechęć do ujawniania swojego wieku może być spowodowana obawami przed mobbingiem lub nierównym dostępem do szkoleń czy awansów.
Badania przeprowadzone w Małopolsce wśród pracowników dowodzą, że mobbing jest najczęstszym rodzajem nierównego traktowania na rynku pracy w stosunku do osób starszych. Sytuacja ta dotyczy prawie 31% kobiet i 25% mężczyzn powyżej 45 roku życia. Skutki takich zachowań mogą być poważne i odbić się na stanie zdrowia pracownika. Postawę dyskryminacyjną wobec starszych pracowników może tłumaczyć (ale nie usprawiedliwiać) opinia pracodawców na ich temat. Znajdziemy ją w opracowanych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości „Wstępnych standardach zarządzania wiekiem w przedsiębiorstwach” (www.zarzadzaniawiekiem.pl; www.parp.gov.pl). Według niej cechuje ich: niższy poziom wykształcenia, brak znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera, niechęć do uczenia się i problemy z przyswajaniem wiedzy, problemy zdrowotne, ograniczona sprawność fizyczna, mała komunikatywność oraz mało wydajna, wolna praca.
Opinia taka jest niewątpliwie krzywdząca dla większości starszych pracowników, dlatego promowanie idei zarządzania wiekiem oraz pozytywnego wizerunku starszych pracowników mogłyby przyczynić się do poprawy sytuacji osób starszych na rynku pracy oraz przynieść korzyści polskim przedsiębiorstwom. Tym bardziej, że przedłużenie wieku emerytalnego do 67-go roku życia spowodowało, iż 50-latkowie są dopiero w połowie swojego życia zawodowego.
Źródło: Qbusiness/PARP
