Model wielkiej piątki
koncepcja wykorzystywana do opisu osobowości człowieka. Jej autorami są Costa i McCroe, według których osobowość wyznacza pięć czynników: neurotyczność, ekstrawersja, otwartość, ugodowość i sumienność.
1. Neurotyczność decyduje o sprawności w radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi, o podatności na doświadczanie „trudnych” emocji takich jak lęk, smutek, wrogość. Wysoka neurotyczność utrudnia radzenie sobie ze stresem, zwiększa podatność na doświadczanie leku, agresji, depresji. Niska neurotyczność sprzyja zrównoważeniu, radzeniu ze stresem, stabilności samooceny.
2. Ekstrawersja decyduje o jakości i intensywności relacji interpersonalnych i nastawieniu do innych ludzi, a także o wigorze, energii życiowej, zapotrzebowaniu na działania i aktywność w poszukiwaniu wrażeń.
3. Otwartość poznawcza decyduje o gotowości do przyjmowania nowych doświadczeń, idei, wartości, koncepcji. Osoby o niskiej otwartości wolą trzymać się znanych konwencjonalnych sposobów, zasad, pomysłów.
4. Ugodowość wpływa na przekonania, nastawienie i działania w relacjach społecznych. Wysoka ugodowość wyraża się zaufaniem do innych, prostolinijnością , skromnością skłonnością do ustępstw i poświęcania się.
5. Sumienność pozwala prognozować aktywność zawodową i szkolną. Wysoka sumienność rokuje sukcesy szkolne i zawodowe, ponieważ ujawnia się jako odpowiedzialność, wytrwałość w dążeniu do celu, rozwaga w planowaniu i podejmowaniu nowych zadań, a także uporządkowanie czasami przechodzące w perfekcjonizm. Niska sumienność oznacza skłonność do wygodnictwa i lenistwa.
Zdaniem twórców koncepcji wymienione wyżej wymiary są transmitowane genetycznie, co oznacza, że rodzimy się z odmienną, indywidualną predyspozycją do neurotyczności, otwartości na nowe doświadczenia, ekstrawertywnym zapotrzebowaniem na kontakty interpersonalne lub introwertywną potrzebą bycia w dystansie do ludzi. Także biologicznie i genetycznie jest nam przekazana łatwość dostępu do odczuwania radości życia, zadowolenia i czerpania z zasobów energetycznych, jeżeli „mieliśmy fart” urodzenia się ekstrawertykiem lub skłonność do rywalizacji, obojętny stosunek do ludzi i predyspozycje do ich wykorzystywania, jeżeli urodziliśmy się wyposażeni w niską ugodowość. Genetyczny przekaz najsilniej dotyczy neurotyczności, ekstrawersji (lub jej przeciwieństwa – introwersji) oraz otwartości na doświadczenia poznawcze. Pozostałe dwa czynniki zależą nie tylko od zapisu genetycznego, ale także od tego, czego nas uczono i czego od nas oczekiwano w dzieciństwie.
Alfabet HR-u udostępniony jest przez Portal Rynku Pracy HRK.PL
Warto także przeczytać:
– Big Five personality theory (free online personality test)
