Rada Ministrów pracuje nad ustawą o jawności życia publicznego. Zgodnie z uzasadnieniem projektu głównym celem proponowanej ustawy jest wzmocnienie transparentności i przejrzystości zarządzania państwem i jego majątkiem. Nowe przepisy odnoszą się głównie do urzędników i osób pełniących funkcje publiczne, jednakże niektóre z planowanych regulacji będą dotyczyć wszystkich pracodawców, a także niektórych przedsiębiorców. Poniżej projektowane zmiany.
Nowe obowiązki związane z przeciwdziałaniem praktykom korupcyjnym
Jednym z celów pomysłodawców ustawy jest określenie zasad przeciwdziałania praktykom korupcyjnym w sferze gospodarczej. W związku z tym projekt przewiduje, że każdy przedsiębiorca będący co najmniej średnim przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, będzie miał obowiązek stosowania wewnętrznych procedur antykorupcyjnych w celu przeciwdziałania przypadkom dokonywania przez osoby działające w imieniu lub na rzecz tego przedsiębiorcy m.in. niektórych przestępstw określonych w kodeksie karnym (w tym przestępstw przekupstwa, płatnej protekcji, łapownictwa menadżerskiego, prania brudnych pieniędzy). Przypomnijmy, ze średnim przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, jest przedsiębiorca, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
- zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz
- osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro.
Obowiązki przedsiębiorców
A zatem wspomniani powyżej średni przedsiębiorcy będą mieli obowiązek opracować i wprowadzić w życie w swoich organizacjach wewnętrzne procedury antykorupcyjnych obejmujące m.in.:
- opracowanie kodeksu etycznego przedsiębiorstwa, jako deklaracji odrzucającej korupcję, podpisanego przez każdego pracownika, współpracownika i inny podmiot gospodarczy działający na rzecz przedsiębiorcy;
- określenie wewnętrznej procedury i wytycznych dotyczących otrzymywanych przez pracowników prezentów i innych korzyści;
- opracowanie procedur informowania właściwych organów przedsiębiorcy o propozycjach korupcyjnych;
- opracowanie wewnętrznych procedur postępowania w sprawie zgłoszenia nieprawidłowości;
- zapoznawanie osób zatrudnianych przez przedsiębiorcę z zasadami odpowiedzialności karnej za przestępstwa, o których mowa powyżej;
- umieszczanie w umowach klauzul, stanowiących, iż żadna część wynagrodzenia z tytułu wykonania umowy nie zostanie przeznaczona na pokrycie kosztów udzielania korzyści majątkowych i osobistych;
Zgodnie z projektem przedsiębiorca, który nie będzie stosował wewnętrznych procedur antykorupcyjnych lub stosowane procedury okażą się pozorne bądź nieskuteczne i osobie działającej w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy zostaną postawione zarzuty popełnienia wymienionych w ustawie przestępstw, podlegać będzie karze pieniężnej w wysokości od 10 000 do 10 000 000 złotych.
Środki ochrony sygnalistów
Innym celem przyświecającym ustawodawcy było również wprowadzenie do polskiego porządku prawnego zasad i środków ochrony tzw. sygnalistów (ang. whistleblowers), czyli osób, których współpraca z wymiarem sprawiedliwości polegająca na zgłoszeniu informacji o możliwości popełnienia przestępstwa przez podmiot, z którym osoba ta jest związana umową o pracę, stosunkiem służbowym lub innym stosunkiem umownym może niekorzystnie wpłynąć na jej sytuację życiową, zawodową, materialną i której prokurator przyznał status sygnalisty.
Z punktu widzenia pracodawców bardzo ważna jest przede wszystkim daleko idąca ochrona, którą ustawodawca rozciąga nad sygnalistami. Zgodnie z projektem w przypadku nadania statusu sygnalisty pracodawca nie będzie mógł rozwiązać z sygnalistą umowy o pracę. Nie będzie mógł również zmienić warunków umowy o pracę na mniej korzystne dla sygnalisty (w szczególności w zakresie zmiany miejsca lub czasu wykonywania pracy albo warunków wynagradzania). Rozwiązanie umowy o pracę lub zmiana jej warunków będzie możliwa za zgodą prokuratora, który nadał status sygnalisty. Zgoda ta nie będzie wymagana jedynie w przypadku rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron lub zmiany jej warunków na korzystniejsze dla sygnalisty.
Co dalej?
Powyższe zakazy mają obowiązywać przez okres 1 roku od daty umorzenia postępowania albo zakończenia prawomocnym orzeczeniem postępowania karnego wszczętego przeciwko sprawcy przestępstwa. przy czym nie będzie to dotyczyć sytuacji umorzenia postępowania lub wydania wyroku uniewinniającego, w przypadku gdy czynu nie popełniono, albo czyn nie zawierał znamion czynu zabronionego, albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnił przestępstwa albo nie podlega karze.
Projekt przewiduje również, że sygnaliście, z którym rozwiązano umowę o pracę lub zmieniono jej warunki na mniej korzystne dla sygnalisty wskutek zgłoszenia przez niego informacji, bez zgody prokuratora, przysługiwać będzie odszkodowanie od pracodawcy w wysokości dwukrotności wynagrodzenia rocznego pobieranego przez sygnalistę na ostatnio zajmowanym stanowisku.
Należy podkreślić, że omówione powyżej zmiany to na razie jedynie projekt, który może jeszcze ulec zmianie w czasie prac legislacyjnych. Zgodnie z planami ustawodawcy, nowe przepisy mają jednak wejść w życie już 1 marca 2018 r. Przepisy dotyczące przeciwdziałania praktykom korupcyjnym mają wejść w życie 6 miesięcy później (a zatem 1 września 2018 r.).
Michał Włodarczyk – adwokat w zespole prawa pracy kancelarii BMSP Boryczko Malinowska. Specjalizuje się w prawie pracy. Doradza podmiotom gospodarczym, między innymi w zakresie zawierania i rozwiązywania umów o pracę, zawierania umów o zakazie konkurencji, monitoringu pracowników, równego traktowania, sporządzania wewnętrznych regulacji pracodawcy takich jak np. regulaminy pracy, regulaminy wynagradzania. Reprezentuje klientów przed sądami w sprawach z zakresu prawa pracy. W swojej praktyce współpracuje blisko z działami HR.
