Dla współczesnego pracodawcy życie rodzinne jego pracowników ma duże znaczenie, ponieważ przekłada się na codzienne funkcjonowanie pracownika w pracy, a pośrednio także na wyniki firmy. Chociaż pracodawcy starają się utrzymać podział: „życie rodzinne pracownika to jego prywatna sprawa – nie wypada się wtrącać”, natomiast życie zawodowe w pracy to „nasza sprawa”, to w praktyce doświadczają oni często, jak bardzo życie prywatne, a w szczególności godzenie ról przez pracownika wpływa na jego wydajność, motywację do rozwoju – podnoszenia kwalifikacji, kreatywność, komunikowanie się ze współpracownikami, dyspozycyjność do odbywania podróży służbowych.
Od współczesnego pracownika biura już coraz mniej oczekuje się dyscypliny, tak jak w XIX wieku od robotnika. Zamiast dyscypliny, dzisiejszy pracownik musi wykazać się umiejętnością rozwiązywania problemów, realizacją założonych celów, zdolnością komunikowania się wewnątrz firmy oraz z jej otoczeniem, a najlepiej jeszcze kreatywnością – rozumianą jako nowe sposoby radzenia sobie ze starymi problemami. Pracodawcy coraz częściej rozumieją, że nie da się tego wszystkiego osiągnąć tylko i wyłącznie kontrolując pracownika. Do realizacji tych oczekiwań pracownicy potrzebują elastyczności, spokoju i skupienia uwagi w pracy na pracy, a te ciężko osiągnąć, jeżeli nie dajemy rady godzić życia zawodowego z rodzinnym.
Dlatego też wiele firm (zwłaszcza w krajach rozwiniętych) przygotowuje i wdraża programy mające na celu wspieranie pracowników w harmonijnym łączeniu życia zawodowego i osobistego. Work-life balance pełni coraz istotniejszą rolę w polityce personalnej firm. Warto zauważyć, dość oczywisty, aczkolwiek często pomijany fakt, że problematyka WBL dotyczy zarówno samych pracowników jak i pracodawców, dlatego wszelkie działania w tym zakresie powinny opierać się na odpowiedzialności obu tych stron. Ten obszar zarządzania personelem jest na tyle zindywidualizowany, że niemożliwe jest jego wprowadzenie bez odnoszenia się do osobistych potrzeb pracowników i tego, co każdy z nich rozumie przez balans pomiędzy pracą a życiem rodzinnym.
Zastanówmy się więc przez chwilę, jakie możliwości ma pracownik, który chce godzić życie zawodowe i rodzinne. Czy może udać się do coacha, specjalisty w zakresie godzenia? Prawdopodobnie nie wie dokładnie kim jest coach i jak mógłby w tej sytuacji pomoc, więc nawet nie przyjdzie mu do głowy takie rozwiązanie. Czy może porozmawiać o tym ze swoim przełożonym? Jeżeli ma dużo szczęścia, to owszem, może o tym porozmawiać z szefem, ale jak mógłby mu on pomóc? Przecież przełożony nie zmniejszy swoich oczekiwań. Czy może porozmawiać o tym z HR-em? Pewnie może porozmawiać z HR-em, ale ten, mimo najlepszych chęci, zazwyczaj nie jest przygotowany do udzielenia wystarczającego wsparcia – a to, co dział personalny może zaproponować, to najwyżej zmniejszenie wymiaru etatu, bo praca z domu wydaje się obarczona zbyt dużym ryzykiem. Pozostaje tylko rozmowa
z przyjacielem albo współpracownikiem w podobnej sytuacji, jednak bez dużych szans znalezienia skutecznych rozwiązań. Pracownik, który chce w pełni realizować się na polu rodzinnym i zawodowym jest pozostawiony sam sobie z wyzwaniem godzenia życia zawodowego i prywatnego.
Teraz dla równowagi zastanówmy się co może zrobić pracodawca, który chciałby np. zatrzymać pracownika, który został rodzicem, ale ma trudności w godzeniu obu ról? Czy jest instytucja, która mu w tym pomoże, doradzi, zajmie się tym pracownikiem? Niestety nie ma takiej instytucji. Jedyne co może zrobić pracodawca to „sięgnąć do kodeksu pracy” i zaproponować zmniejszenie wymiaru czasu pracy, a to często oznacza zatrudnienie jeszcze jednej osoby, i to też w zmniejszonym wymiarze etatu. Te dwie osoby muszą dzielić się pracą, a pracodawca komunikować z jeszcze jednym pracownikiem. To wszystko wygląda jak kolejny problem na głowie pracodawcy, który jest pozostawiony sam sobie wobec wyzwania pomocy pracownikom w godzeniu życia rodzinnego z zawodowym bez straty dla firmy.
Zatem, mimo dużego zapotrzebowania – z jednej strony pracowników poszukujących możliwości godzenia ról, a z drugiej firm, które chciałyby zatrzymać w pracy wartościowych pracowników – rodziców – nie ma na rynku usługi, która byłaby odpowiedzią na te potrzeby. Jak więc, mogłaby wyglądać usługa „pomocy”, wsparcia w godzeniu życia rodzinnego z zawodowym, aby spełniła oczekiwania rynku?
Po pierwsze, rozwiązanie takie nie może wiązać się z istotnymi kosztami, ponieważ nie będzie osiągalna materialnie dla szerokiego grona pracowników, ani pracodawców. Po drugie, usługa taka musi być zindywidualizowana – nie ma możliwości pomocy w godzeniu ról przy użyciu szablonu albo zestawu kilku sposobów, bo sytuacja osobista i zawodowa każdego pracownika jest inna. Taka usługa wspierania godzenia życia zawodowego i rodzinnego wymaga zbudowania zaufania, aby poznać indywidualne problemy pracownika – rodzica, poznania jak ten pracownik postrzega trudności. Potrzebne są również: inspiracja do poszukania nowych rozwiązań, możliwość bezpiecznego sprawdzenia, które „ułatwienia” mogą się sprawdzić w przypadku danego pracownika, wsparcia w wytrwaniu i wprowadzaniu zmian w życie.
W swoim opisie taka usługa jest najbardziej zbliżona do coachingu. Kto zatem mógłby taką usługę dostarczyć? Pierwsza spontaniczna odpowiedź brzmi coach, ale to by oznaczało, że będzie to usługa płatna, a warunkiem upowszechnienia tej usługi jest jej niski koszt lub brak kosztu. Kto inny zatem mógłby pomóc jeżeli nie coach? Doradca zawodowy? Trener? Każda z tych osób ma możliwości do rozszerzenia swoich kompetencji o usługę coachingu. Tylko cały czas powraca pytanie, jak upowszechnić usługę wspierania godzenia życia zawodowego z prywatnym.
Realizowany w Małopolsce przez Stowarzyszenie Doradców Europejskich PLinEU oraz Małopolski Związek Pracodawców projekt „Innowacyjne wykorzystanie coachingu ds. wspierania równowagi praca-rodzina” proponuje nowatorskie rozwiązanie tj. przeszkolenie wewnętrznych pracowników firm z działu HR i doradców zawodowych do pełnienia roli coacha albo doradcy ds. godzenia życia zawodowego z rodzinnym. Taka rozwiązanie stworzy możliwości sprawniejszego łączenia roli pracownika i rodzica dla wielu pracujących, a firmom, poprzez zaangażowanie działu personalnego, umożliwi aktywne wsparcie tych pracowników w godzeniu życia rodzinnego i zawodowego.
Wprowadzeniem coachingu ds. godzenia życia zawodowego i prywatnego będą zainteresowane głównie duże podmioty, gdzie dział HR pełni rolę partnera dla biznesu i gdzie odnotowuje się wyższą rotację personelu w związku realizacją planów rodzinnych przez pracowników. Opisany program wpisuje się w potrzeby i poszukiwania współczesnego HR-owca, który coraz chętniej chce wprowadzać coaching jako formę rozwoju, ale działa jeszcze na rynku gdzie coaching cały czas pozostaje nowością – często elitarną i zarezerwowaną dla najwyższej kardy zarządzającej. Program coachingu ds. godzenia życia zawodowego z prywatnym powinien spotkać się z zainteresowaniem działów HR w dużych organizacjach oraz doradców zawodowych, którzy poszerzą swoje możliwości wsparcia rozwoju zawodowego dla pracujących lub chcących powrócić do aktywności zawodowej bez straty dla rodziny.
Program proponowany przez projekt daje także możliwość upowszechnienia coachingu ds. godzenia życia zawodowego i rodzinnego wśród tych, którzy wycofali się z aktywności zawodowej i poświęcili dla rodziny, a chcieliby powrócić na rynek pracy, chociaż mają wiele obaw, że nie poradzą sobie z godzeniem roli pracownika i rodzica. Poza korzyściami dla firm, które mogą zmniejszyć fluktuację personelu oraz poszerzyć grono potencjalnych pracowników o osoby pragnące powrócić do aktywności zawodowej, również korzyści dla pracujących i chcących wrócić do pracy będą znaczące, ponieważ pozwolą im kontynuować karierę zawodową i opiekę nad bliskimi. Ponadto, program rozwoju coachingu ds. godzenia życia zawodowego i prywatnego wpisuje się w kulturowy trend „pokolenie Y”, które od kilku lat wchodzi na rynek pracy i zawodowo oczekuje zajęcia dającego możliwości zrównoważonego rozwoju bez poświęcania rodziny dla kariery, ale również bez rezygnacji z rozwoju pasji i ambicji zawodowych na rzecz rodziny. Program coachingu ds. godzenia ról jest szansą dla firm i pracowników na skuteczne poradzenie sobie z wyzwaniem, jakim jest bycie jednocześnie zaangażowanym pracownikiem i rodzicem.
Andrzej Wieczorkowski, Kierownik Działu HR w międzynarodowej firmie
Więcej o projekcie „Innowacyjne wykorzystanie coachingu do wspierania równowagi praca -rodzina” na www.plineu.org/rownowaga
