Urlop ojcowski to alternatywa dla ojców, którzy pragną pomóc w opiece nad niemowlakiem przebywającej na macierzyńskim partnerce lub przez chwilę choćby pobyć z rodziną w komplecie. Na jakich zasadach funkcjonuje taki urlop, ile trwa, kiedy można go wziąć i czym właściwie różni się od popularnego tacierzyńskiego?
Ojcowski a tacierzyński
O urlopie tacierzyńskim było głośno w ubiegłym roku. Oto świeżo upieczeni tatusiowie mogą skorzystać z prawa do urlopu niemal na równi z kobietami. Kiedy więc ustawodawcy zaczęli mówić o urlopie ojcowskim, wszyscy zainteresowani potraktowali ten termin synonimicznie ze znanym już tacierzyńskim. Tymczasem te dwa urlopy to zupełnie odrębne uprawnienia dla pracujących ojców. Urlopowi tacierzyńskiemu bliżej do urlopu macierzyńskiego – jest jego częścią, a dokładniej częścią niewykorzystaną przez matkę. Urlop przysługujący pracującej kobiecie, która urodziła jedno dziecko, wynosi 20 tygodni. Nie musi ona skorzystać z niego w pełnym wymiarze. Jeśli decyduje się, by po 14. tygodniu wolnego wrócić do pracy, to pozostałe 6 tygodni jej urlopu macierzyńskiego może wykorzystać ojciec dziecka. Urlop ojcowski natomiast jest niezależny od urlopu macierzyńskiego, trwa 7 dni i może go wykorzystać ojciec dziecka, które nie ukończyło jeszcze pierwszego roku życia.
Kto i kiedy?
Urlop ojcowski przysługuje pracownikowi, który spełnia dwa podstawowe warunki: jest ojcem w świetle prawa (jego prawa rodzicielskie nie zostały ograniczone lub mu odebrane) i posiada status pracownika, a więc jest w stosunku pracy. Nie jest konieczne, by pozostawał on w związku małżeńskim z matką dziecka; musi jednak brać udział w jego wychowaniu. 7-dniowy urlop może wykorzystać nie później niż w ostatnim tygodniu 12. miesiąca życia dziecka. Jeśli maluch ukończy roczek, a jego ojciec nie skorzystał z prawa do ojcowskiego, urlop bezpowrotnie przepada. Prawo do urlopu mają też ojcowie przysposabiający dziecko, o ile nie ukończyło ono 7. roku życia (ewentualnie, w przypadku dziecka, któremu odroczono obowiązek szkolny, granica przesuwa się do ukończenia przez malucha 10. roku życia). W tej sytuacji urlop musi być wykorzystany w ciągu roku od uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie. Co ważne, urlop ten może być wykorzystany niezależnie od korzystania z podobnego uprawnienia przez matkę dziecka, a więc zarówno w tym samym czasie, co macierzyński, ale też wtedy, gdy matka dziecka nie korzysta już z macierzyńskiego lub w ogóle nie pracuje. Skorzystanie przez ojca z urlopu tacierzyńskiego lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego również nie koliduje z wzięciem urlopu ojcowskiego. Świeżo upieczony tatuś może skorzystać z obu uprawnień.
Wymiar urlopu
Od 2011 r. wymiar urlopu ojcowskiego wynosi 7 dni kalendarzowych. Oznacza to, że wliczone są w niego zarówno soboty (o ile tydzień pracy nie trwa dłużej niż 5 dni), niedziele, jak i przypadające w tym czasie inne dni wolne od pracy. Urlopu dla ojców nie można dzielić na części, np. skorzystać dwukrotnie z 3 dni wolnych i jednorazowo z 1 dnia w innym terminie, ani też zdecydować się tylko na jego część, np. 4 dni. Od 2012 r. wymiar ojcowskiego ulegnie zwiększeniu – do 14 dni kalendarzowych. Co ważne, zarówno w bieżącym, jak i przyszłym roku ani wymiar, ani liczba pojedynczych urlopów ojcowskich nie ulega zwielokrotnieniu w przypadku opieki nad bliźniętami czy urodzeniu przez kobietę większej liczby dzieci przy jednym porodzie.
Przywileje
W trakcie urlopu ojcowskiego mężczyźnie przysługują podobne przywileje jak kobiecie, przebywającej na urlopie macierzyńskim. Tak jak matka dziecka, ojciec jest prawnie chroniony przed wypowiedzeniem bądź rozwiązaniem stosunku pracy podczas jego nieobecności i po powrocie; może także pobierać zasiłek macierzyński. Wszystko to ma, według Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, wspomóc pełnienie przez partnerów nowych ról związanych z powiększeniem rodziny.
Dokumenty i wnioski
Decydując się na urlop ojcowski, mężczyzna musi złożyć u swojego pracodawcy pisemny wniosek. Musi przy tym pamiętać, by uczynić to najpóźniej 7 dni przed rozpoczęciem planowego urlopu. Pracodawca może udzielić zgody na urlop wypoczynkowy, następujący bezpośrednio po ojcowskim, o ile pracownik złoży odpowiedni taki wniosek. Urlop ojcowski wiąże się także z możliwością pobierania zasiłku macierzyńskiego. Aby móc się o niego ubiegać, należy przedstawić w ZUS-ie:
– skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (lub postanowienie sądu o przysposobieniu dziecka),
– zaświadczenie od pracodawcy o udzieleniu pracownikowi urlopu ojcowskiego (podany musi być także okres urlopu),
– oświadczenie, że zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego nie został jeszcze pobrany (np. z innego tytułu),
– zaświadczenie płatnika składek na druku ZUS Z-3 (jeśli ubezpieczony jest pracownikiem).
Środowiska walczące o prawa pracowników od dawna postulowały, by resort pracy lub właściwy organ zorganizował kampanię edukacyjną, która pozwoli młodym rodzicom poznać swoje prawa i nauczy ich wykorzystywać je dla własnego dobra. Na początku września zadebiutował nowy, niekomercyjny portal urlopojcowki.info, który powstał aby podnieść świadomość i promować urlop ojcowski wśród pracowników i pracodawców. Podane w atrakcyjnej formie informacje na temat urlopu ojcowskiego podparte są tutaj rzetelnymi poradami prawnymi, przydatnymi aplikacjami oraz możliwością wglądu w „ojcowskie” doświadczenia rodziców.
Autor: Paulina Wójtowicz
