Strona główna » Analityka HR » Zmiana przepisów: Urlop ojcowski i dodatkowy urlop macierzyński

Analityka HRKnow HowPrawo pracyPressroomWiedza

Zmiana przepisów: Urlop ojcowski i dodatkowy urlop macierzyński

redakcja

6 stycznia 2010

Ustawa nowelizacyjna z dn. 06.12.2008 r. wprowadza bardzo ważne zmiany w przepisach Kodeksu pracy – mianowicie dwa nowe rodzaje uprawnień: dodatkowy urlop macierzyński oraz urlop ojcowski.

Z urlopów tych można skorzystać od 01.01.2010 r., przez pierwsze 2 lata poczynając od tej daty w skróconych, stopniowo wydłużanych wymiarach (art. 181¹–182³ k.p. w zw. z art. 12–15 noweli).

Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu „podstawowego” urlopu macierzyńskiego. Wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego w 2010 r. określono w przejściowym zapisie art. 12 ust. 2–4 ustawy nowelizującej. Pracownica otrzyma (także w 2011 r.) prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

• do 2 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub
• do 2 tygodni – w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka do 7. roku życia (w odniesieniu do dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia) – pod warunkiem wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub przyjęcia dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem) lub
• do 3 tygodni – w przypadku urodzenia dwóch lub więcej dzieci przy jednym porodzie albo przy jednoczesnym przyjęciu na wychowanie dwóch lub więcej dzieci w wieku wskazanym wyżej lub
• do 1 tygodnia – w przypadku przyjęcia dziecka w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, w razie niewystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.

Uwaga!

Pracownica może skorzystać z opisywanego uprawnienia (nie jest ono obligatoryjne), jeżeli jednak złoży stosowny wniosek, pracodawca jest zobowiązany go uwzględnić (art. 182¹ § 3 k.p.).

Wniosek o udzielenie dodatkowego urlopu należy złożyć w formie pisemnej w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

Ważne uprawnienie dla osób pragnących skorzystać z dodatkowego urlopu zapisano w art. 182¹ § 4 k.p. Zgodnie z tym przepisem, pracownica może połączyć opiekę nad małym dzieckiem z wykonywaniem dotychczasowej pracy – w skróconym wymiarze.

Pracownica uprawniona do dodatkowego urlopu może bowiem łączyć korzystanie z urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku dodatkowego urlopu pracodawca udzieli na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy.

Warto dodać, iż dzielenie urlopu z pracą w krótszym wymiarze następować będzie również na pisemny wniosek pracownicy. Podobnie jak w przypadku wniosku o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego:

• należy go złożyć co najmniej na 7 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w skróconym wymiarze,
• pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownicy.

Pracownica we wniosku wskazuje wymiar czasu pracy oraz okres, przez który zamierza łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy, w tym przypadku pracodawca także jest zobligowany uwzględnić postulaty pracownicy.

W razie zgonu pracownicy w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do niewykorzystanej części tego urlopu.

Pracownica, w okresie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, korzysta z przywilejów, jakie przepisy k.p. gwarantują kobietom w trakcie „zwykłego” urlopu macierzyńskiego – w tym m.in. ochrony trwałości stosunku pracy, zapisanym w art. 177 k.p.

Do osoby korzystającej z dodatkowego urlopu macierzyńskiego stosuje się odpowiednio przepisy k.p. dotyczące uprawnień w trakcie urlopu „podstawowego” (art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166 pkt 4, art. 177 i art. 180¹ § 2 i art. 183¹ § 1 k.p.). Należy pamiętać, że m.in. bezpośrednio po okresie dodatkowego urlopu macierzyńskiego pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu wypoczynkowego, jeżeli pracownica zgłosi zamiar skorzystania z tego urlopu (art. 182¹ § 6 w związku z art. 163 § 3 k.p.).

Warto dodać, iż prawo do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługuje także pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko:

• jeżeli pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni „podstawowego” urlopu macierzyńskiego, zrezygnowała z pozostałej części tego urlopu lub
• w razie wykorzystania całego wymiaru urlopu macierzyńskiego przez pracownicę – w takim przypadku, pracownik-ojciec wychowujący dziecko wskazuje we wniosku termin zakończenia urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.

Całkowicie nowym uprawnieniem, wprowadzonym na mocy art. 182³ k.p. – wchodzącego w życie w 2010 r. – jest natomiast urlop ojcowski.

Należy wyraźnie zaznaczyć, iż „urlop ojcowski” nie jest tożsamy z „urlopem dla pracownika-ojca wychowującego dziecko”. Drugi z wymienionych jest bowiem częścią urlopu macierzyńskiego, do którego prawo „przechodzi” z matki dziecka na ojca, w ściśle wskazanych

w k.p. okolicznościach, a mianowicie:

• po wykorzystaniu przez pracownicę po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego (art. 180 § 5 k.p.),
• po wykorzystaniu przez pracownicę po porodzie urlopu macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni, jeżeli pracownica uprawniona do urlopu wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem (art. 180 § 61. k.p.),
• w razie zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego (art. 180 § 7 k.p.).

Urlop ojcowski jest natomiast dodatkowym uprawnieniem, wyłącznie dla ojca dziecka, niezależnie od sposobu wykorzystania urlopu macierzyńskiego – wyłącznie przez matkę czy też łącznie z ojcem dziecka, we wskazanych wyżej okolicznościach. Ponadto, prawo do urlopu ojcowskiego będzie istnieć także wówczas, gdy matka nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego (nie będzie w takim przypadku natomiast istnieć prawo do urlopu dla pracownika-ojca wychowującego dziecko).

W latach 2010–2011 wymiar urlopu ojcowskiego jest obniżony – wynosi on mianowicie 1 tydzień (art. 14 ust. 2 ustawy nowelizacyjnej z 06.12.2008 r.). Prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia (art. 182³ § 1 k.p.).

Urlopu ojcowskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko, należy go złożyć nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Analogicznie do zapisów wprowadzających dodatkowy urlop macierzyński, korzystanie z urlopu ojcowskiego jest dobrowolne, jednak w przypadku, gdy pracownik-ojciec pragnie z tego uprawnienia skorzystać, pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu ojcowskiego.

Do pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu ojcowskiego stosuje się odpowiednio przepisy k.p. dotyczące uprawnień pracownicy korzystającej z urlopu macierzyńskiego (art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166 pkt 4, art. 177 i art. 1831 § 1 k.p.) – w szczególności należy wymienić ochronę stosunku pracy analogiczną jak pracownicy na urlopie macierzyńskim (zakaz wypowiadania umowy o pracę), a także obowiązek udzielenia urlopu wypoczynkowego po zakończeniu urlopu ojcowskiego, jeżeli pracownik będzie chciał z tego urlopu skorzystać.

Za czas dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach i warunkach określonych w art. 29 ustawy z dn. 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t. jedn. Dz.U. z 2005 Nr 31, poz. 267, z późn. zm.).

Źródło: Biblioteka Prawa Pracy