Rok 2012 przyniósł polskiemu rynkowi pracy zmiany w strukturze zatrudnienia firm powierzających wykonywanie pracy cudzoziemcom. Polskie firmy zarejestrowały o 6 procent mniej wniosków o krótkoterminowe zatrudnienie cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę w porównaniu z 2011 rokiem. W opinii ekspertów z Agencji Pracy EWL spadek ten można tłumaczyć ograniczeniem zapotrzebowania na niewykwalifikowanych pracowników, gorszymi nastrojami przedsiębiorców i większą efektywnością procedur legalizacyjnych. Jednocześnie obserwuje się wzrost zatrudnienia obcokrajowców na stanowiskach specjalistycznych w innych branżach niż to miało miejsce wcześniej.
Po okresie dynamicznego wzrostu liczby rejestrowanych dokumentów legalizujących pracę w Polsce cudzoziemców, rok 2012 zakończył się spadkiem w zakresie liczby rejestrowanych przez pracodawców oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemców. W 2012 zarejestrowano ich 243 736, co stanowi spadek o ponad 6% w porównaniu z 2011 rokiem, w którym Powiatowe Urzędy Pracy zarejestrowały prawie 260 tysięcy wniosków. Zmniejszyła się również liczba wydanych w 2012 roku zezwoleń na pracę, co stanowi duże zaskoczenie w perspektywie bardzo obiecujących danych z pierwszej połowy 2012.
Według danych gromadzonych przez Powiatowe Urzędy Pracy odnośnie liczby zarejestrowanych oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę, ogólny spadek zapotrzebowania na pracowników ze Wschodu zatrudnianych na okres do 6 miesięcy w ciągu roku (z państw takich jak Ukraina, czy Białoruś) wynika z ograniczenia zatrudnienia cudzoziemców w branżach sezonowych, na stanowiskach nie wymagających wysokich kwalifikacji. Najwyraźniej zaznaczyło się to w branży rolnej, w której nastąpił spadek liczby rejestrowanych oświadczeń o prawie 13% w porównaniu z rokiem 2011 (113694 wniosków w 2012 roku, przy 128788 wniosków na przestrzeni 2011). Mniej oświadczeń zarejestrowali również pracodawcy z sektora budownictwa (-5%), jednak prawie 54 tysiące oświadczeń nadal stanowi prawie jedną czwartą wszystkich wniosków i świadczy o dużym zapotrzebowaniu na cudzoziemców w tym sektorze. Wielu pracodawców zatrudniających cudzoziemców w oparciu o podaną procedurę uproszczoną tłumaczy również spadki lepszą znajomością procedury zatrudnienia obcokrajowców niż to miało miejsce w latach poprzednich.
Spadki w zapotrzebowaniu na pracę zanotowane w sektorze rolnym i budowlanym są jednocześnie równoważone przez znaczący wzrost zainteresowania rekrutacją obcokrajowców w sektorze transportowym (7304 – wzrost o 24% w porównaniu z 2011), przemyśle przetwórczym (16426 – wzrost o 7%) oraz handlu detalicznym i hurtowym (6511 – wzrost o ponad 41%). Zauważyć można również wyraźny przyrost zainteresowania zatrudnianiem cudzoziemców z Europy Wschodniej w branżach usługowych, w firmach poszukujących kandydatów na stanowiskach specjalistycznych i umysłowych. Podmioty prowadzące działalność naukową i techniczną prawie trzykrotnie zwiększyły zapotrzebowanie na cudzoziemców (wzrost do 943 wniosków, z 360 w 2011 roku), obcokrajowców chętniej zatrudniały również firmy IT (460 wniosków – wzrost o 55%). Mniej chętnie z kolei zatrudniały obywateli Europy Wschodniej polskie gospodarstwa domowe – 7289 zarejestrowanych oświadczeń stanowi spadek aż o 37% w porównaniu z 2011 rokiem.
Liczba zezwoleń na pracę cudzoziemców w latach 2008-2012
Dużym zaskoczeniem jest również spadek liczby wydanych przez Urzędy Wojewódzkie zezwoleń na pracę dla cudzoziemców, które w odróżnieniu od oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, nie dotyczą wyłącznie obywateli 5 państw Europy Wschodniej. W 2012 roku wydano polskim pracodawcom 39144 takich dokumentów zezwalających na zatrudnienie obcokrajowca, co stanowi spadek o 4 procent w porównaniu z 2011 rokiem (40808 zezwoleń). Najbardziej zauważalnie spadło zatrudnienie cudzoziemców w charakterze pracowników niewykwalifkowanych (o 12% w porównaniu do 2011 roku).
– Dane z rynku pracy – zezwolenia na pracę cudzoziemców wraz z oświadczeniami o zamiarze powierzenia wykonywania pracy – są ze sobą ściśle powiązane – tłumaczy Zbigniew Wafflard, ekspert Agencji Pracy EWL – Wzrost liczby zarejestrowanych oświadczeń dla obywateli Ukrainy w ostatnich latach przyczynił się do wzrostu liczby zezwoleń na pracę dla pracowników z Ukrainy, których w 2012 roku wydano ponad 20 tysięcy, prawie 10 procent więcej niż rok wcześniej. Tym samym wzrosła liczba przedłużeń zezwoleń cudzoziemców o prawie 10%, co może świadczyć o tym, że pracodawcy są zadowoleni z pracy przez nich wykonywanej. Ogólny spadek liczby zezwoleń wiąże się z kolei z nastrojami zatrudnieniowymi w 2012 roku i związanym z nimi spadkiem popytu na pracę nisko wykwalifkowaną.
Oprócz wspomnianych czynników, wynikających ze zmian struktury zapotrzebowania na pracę i lepszej znajomości procedur legalizacyjnych, jedną z głównych przyczyn niższego niż rok wcześniej zapotrzebowania na cudzoziemców były słabsze niż w 2011 nastroje wśród pracodawców. Nastroje zatrudnieniowe polskich przedsiębiorstw i większa ostrożność w budowaniu planów zatrudnienia w ostatnim kwartale 2012 przełożyły się na osłabienie dynamiki zatrudnienia cudzoziemców.
– Po raz pierwszy od wejścia Polski do struktur Schengen nastąpiło spowolnienie w obszarze legalizacji zatrudnienia cudzoziemców w oparciu o zezwolenia na pracę, których w ostatnich latach przybywało rokrocznie od kilkunastu do kilkudziesięciu procent – mówi Zbigniew Wafflard. – Czteroprocentowy spadek w odniesieniu do 2011 roku stanowi odzwierciedlenie trudnej sytuacji, z którą zmagają się pracodawcy w sektorach takich jak budownictwo czy rolnictwo. Ostatni kwartał 2012 roku przyniósł duży wzrost negatywnych nastrojów u przedsiębiorców – zakładamy jednak, że po trudnych pierwszych miesiącach nowego roku sytuacja kadrowa wielu przedsiębiorstw będzie się stabilizować. Optymistycznie wyglądają prognozy zatrudnienia cudzoziemców zwłaszcza w branży TSL, HoReCa i handlu.
Źródło: MPiPS, EWL
