Zwolniony związkowiec może żądać nie tylko odszkodowania
Na rozprawie w dn. 12.07 2010 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał sprawę dotyczącą wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony (sygn. akt P 4/10).
Sprawa dotyczyła postępowania z powództwa działacza związkowego, z którym rozwiązano umowę na czas określony z naruszeniem przepisów gwarantujących ochronę trwałości stosunku pracy. Zgodnie z art. 32 ustawy z dn. 23.05.1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, z późn. zm.) bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej, nie można wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z podmiotami wymienionymi w cyt. przepisie.
Zdaniem sądu kierującego zapytanie do TK, działacz związkowy winien mieć prawo zgłoszenia – oprócz żądania odszkodowania z art. 50 § 3 k.p. – alternatywnie, żądania przywrócenia do pracy (takie żądanie przysługuje pracownikowi zatrudnionemu na czas nie określony). W przeciwnym razie traci sens ochrona trwałości pracy działacza związkowego. Istnieje ona po to, aby działacz mógł wykonywać swoją działalność w miejscu zatrudnienia. Dlatego też sąd zakwestionował art. 50 § 3 k.p. w zakresie, w jakim pomija prawo pracownika, znajdującego się pod ochroną przewidzianą w art. 32 ust. 1 pkt 1 i ust. 8 ustawy o związkach zawodowych do żądania przywrócenia do pracy w wypadku wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony z naruszeniem przepisów o tej ochronie. Według sądu, który skierował zapytanie do TK, kwestionowana regulacja narusza art. 2 konstytucji, wyrażający zasadę sprawiedliwości społecznej oraz art. 59 ust. 1 konstytucji.
Po rozpoznaniu sprawy Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przewidziana w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych szczególna ochrona trwałości stosunku pracy działaczy związkowych odnosi się do wszystkich stosunków pracy, bez względu na podstawę ich nawiązania. Nie ma również znaczenia, czy stosunek pracy został nawiązany na czas nieokreślony, czy też na czas określony, ani też w jakim wymiarze czasu pracy pracownik jest zatrudniony. Ochrona przewidziana w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych znajduje wsparcie w art. 3 tej ustawy, zgodnie z którym nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związkowej. W szczególności nie może to być warunkiem nawiązania stosunku pracy i pozostawania w zatrudnieniu oraz awansowania pracownika.
Ustawodawca ustanowił ochronę przewidzianą w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, aby umożliwić pracownikom będącym działaczami związkowymi podejmowanie działań zmierzających do realizacji celów, dla których dany związek został powołany, tj. do obrony praw pracowników, ich interesów zawodowych i socjalnych. Pracownicy ci, z racji pełnionych funkcji, są szczególnie bezpośrednio narażeni na konflikty z pracodawcą, a w konsekwencji na działania zmierzające do ograniczenia ich aktywności w obronie interesów i praw pracowniczych bądź też na niebezpieczeństwo niekorzystnej zmiany warunków pracy lub płacy albo utratę zatrudnienia, ze względu na ich działalność związkową. Zważywszy na cel, któremu ochrona trwałości stosunku pracy ma służyć, ustawodawca nie różnicował tej ochrony np. ze względu na podstawę stosunku pracy. Natomiast pracownikom, w razie rozwiązania stosunku pracy sprzecznie z prawem, przysługuje różny zakres żądań.
W świetle regulacji międzynarodowych należy stworzyć pracownikowi – działaczowi związkowemu możliwość ubiegania się o przywrócenie do pracy w wypadku wypowiedzenia (rozwiązania) umowy na czas określony z naruszeniem art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Brak możliwości wystąpienia z takim żądaniem stanowi nieuzasadnione ograniczenie wolności zrzeszania się (art. 59 ust. 1 konstytucji) i zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 konstytucji). Stworzenie działaczom związkowym zatrudnionym na podstawie umowy na czas określony podstawy do wysunięcia takiego żądania nie ogranicza w sposób nieproporcjonalny interesów pracodawcy. Ostateczna decyzja należy bowiem do sądu pracy, który, jak dowodzi orzecznictwo, nie dopuszcza do nadużywania ochrony działaczy związkowych i jej wykorzystywania w innych celach, niż została ustanowiona.
W uzasadnieniu do wydanego wyroku Trybunał podkreślił, że ochrona trwałości stosunku pracy, poprzez przywrócenie do pracy, umożliwia działaczom prowadzenie działalności związkowej, a w konsekwencji realizację prawa do zrzeszania się w związki zawodowe. Dlatego też Trybunał uznał, że ograniczenie zakresu roszczeń – przysługujących pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy na czas określony, któremu wypowiedziano umowę z naruszeniem jest niezgodne z konstytucją.
Trybunał podkreślił, że uwzględnienie zarzutu sądu pytającego powoduje utrzymanie, jako zasady, żądania – w wypadku niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony – wyłącznie odszkodowania. Natomiast na zasadzie wyjątku (podobnie jak wobec podmiotów wymienionych w art. 50 § 5 k.p.) pracownik chroniony na mocy art. 32 ust. 1 pkt 1 i ust. 8 ustawy o związkach zawodowych mógłby żądać albo przywrócenia do pracy albo odszkodowania.
Autor: G. Rompel-Kwiatkowska, Źródło: Biblioteka Prawa Pracy
Z takiego wyroku ucieszy się wielu pracowników.