Coaching menedżera: zaskakująca droga do poprawy jakości pracy i… życia

27 listopada 2013

Liczne badania oraz trendy rynku wskazują, że coaching jest jednym ze skuteczniejszych narzędzi doskonalenia kompetencji menedżerskich i wdrażania ich w codziennej pracy. Proces oparty o indywidualne cele klienta, coach skupiony jedynie na jego potrzebach, adekwatny dobór zadań i ćwiczeń gwarantują zindywidualizowane podejście, a tym samym konkretne, spodziewane efekty.

Pracując z menedżerem mówi się o coachingu biznesowym czyli takim, w którym proces skupia się wokół tematów zawodowych, związanych z organizacją. I z jakiegoś powodu przyjęło się, że nie ma on nic wspólnego z tak zwanym life coachingiem – czyli obszarami osobistego czy rodzinnego życia.  Czy w istocie tak właśnie jest?

Najczęściej głównym efektem coachingu menedżerskiego, najogólniej rzecz ujmując, ma być lepsza, bardziej efektywna postawa menedżerska. Przekłada się ona na skuteczne zarządzanie, mierzone określonymi wynikami.
Innymi słowy proces odnosi się do obszarów zawodowych, wzrostu efektywności, doskonalenia kompetencji zarządczych takich jak delegowanie, komunikacja, motywowanie, rozliczanie i inne. Cokolwiek jest celem klienta na coaching jest w sposób oczywisty związane z jego miejscem pracy, z organizacją, zespołem, którym zarządza. Zarówno klient, jak i jego przełożony (będący stroną w kontrakcie coachingowym) spodziewają się, że cały proces coachingu menedżerskiego będzie toczył się w ramach życia zawodowego. Aspekty życia osobistego nie są brane pod uwagę przy ustalaniu kontraktu coachingu, a pożądana zmiana związana jest z funkcjonowaniem w pracy.

Czy jest jednak możliwe i zasadne skupienie się na doskonaleniu kompetencji menedżerskich bez odniesienia się do życia osobistego klienta? Czy skuteczny coach jest w stanie tak prowadzić proces, żeby ominąć wątki rodzinne, prywatne, pozornie nie związane z pracą klienta? Oczywiste jest, że to klient wyznacza kierunki pracy, niemniej jednak to coach zadaje pytania w taki sposób, aby zmiana była najbardziej skuteczna i efektywna. A czy wobec tego może pominąć milczeniem aspekty osobistego czy rodzinnego życia klienta?
Osobiście uważam, że nie. Efektywny coaching to coaching holistyczny, prowadzony w ujęciu systemowym, odnoszący się do człowieka, jako całości, a nie “wycinków”. Każdy człowiek żyje jednym życiem składającym się z różnych aspektów. I jest tym bardziej szczęśliwy i spełniony, im bardziej utrzymuje owe różne aspekty życia w równowadze. Dlatego nie sposób pracując nad określoną zmianą w jednym obszarze, całkowicie odciąć się od innych ważnych.

Jeden człowiek, jeden coaching

Często menedżerowie myśląc o swojej efektywności w świecie biznesu, zostawiają z boku życie osobiste. Chcą wierzyć, że jedno na drugie nie wpływa, że jedno od drugiego nie zależy. I nawet często udaje im się przez jakiś czas funkcjonować w takich założeniach. Na dłuższą metę jest to jednak po prostu niemożliwe i niekonstruktywne, dlatego że to nie są “dwa, trzy życia”, a jedynie różne obszary jednego życia, które warto pielęgnować w całości, patrzeć na nie systemowo, a nie w kawałkach. Analizować i rozumieć, w jaki sposób obszar zawodowy wpływa na rodzinny czy osobisty i odwrotnie. Tylko wówczas jest szansa na stworzenie spójnej całości. Człowiek posiada jeden “zbiornik” zasobów, jest jednym źródłem energii, uczuć, marzeń, kompetencji. Nie da się go podzielić, bo wówczas korzystałby tylko z części swoich możliwości, mniej lub bardziej świadomie odcinając dostęp do pozostałych zasobów. Dbanie równomiernie o wszystkie aspekty życia: rodzinne, osobiste i zawodowe, tak jak to przedstawia trójkąt równoboczny, daje możliwość odkrywania oraz wykorzystywania w pełni osobistego potencjału.

Istota zmiany

Przykładem obrazującym zazębianie się obszaru zawodowego z prywatnym może być sytuacja, w której celem coachingowym było doskonalenie kompetencji komunikacji w zespole. Przedstawione potrzeby rozwojowe dotyczyły rozwoju umiejętności słuchania, przyjmowania informacji zwrotnej, budowania kontaktu z pracownikami. W krótkim czasie klient dostrzegł zależność między wymienionymi umiejętnościami a poczuciem równowagi, spokoju, wyważenia między życiem zawodowym a osobistym. Rozwój kompetencji menedżerskich okazał się być konsekwencją zmiany funkcjonowania klienta w życiu osobistym polegającej na zwolnieniu tempa pracy, zadbaniu o bliskie relacje rodzinne i swój odpoczynek. Tematy z życia osobistego i rodzinnego mogą przenikać się z tematami biznesowymi podczas całego procesu w zależności od potrzeb klienta. Coaching pracuje na wielu płaszczyznach, co pozwala na systemowe ujęcie rozwoju człowieka.

System wartości a budowanie równowagi

Samo doprecyzowanie celu – tego w obszarze zawodowym – wiąże się z dookreśleniem wartości, które czynią go ważnym. System wartości każdy z nas ma jeden, niezależnie od realizowanych w danym momencie zadań. Wartości, którymi człowiek kieruje się w życiu są takie same w obszarze zawodowym, osobistym i rodzinnym. Inaczej nie byłyby wartościami. Oczywiście mogą się zmieniać w czasie, jedne z nich mogą bardziej odnosić się do życia zawodowego, a inne do rodzinnego, ale nadal jest to jeden system wartości. Często precyzując cel na coaching menedżerski okazuje się, że stoją za nim wartości związane z rodziną, z życiem osobistym. Z budowaniem równowagi i harmonii, tzw. work-life balance.
W opisywanym powyżej przykładzie, główną wartością stojącą za doskonaleniem kompetencji komunikacji był spokój. Spokój rozumiany, jako zwolnienie tempa, wyciszenie, cieszenie się urokami życia, pewność siebie, który miał się przejawiać zarówno w pracy, jak i w domu, w relacji z bliskimi. Spokój wewnętrzny miał pozwolić na bardziej efektywne komunikowanie się z pracownikami i przełożonymi.

Coraz częściej dla klienta ważne staje się osiąganie i utrzymywanie wewnętrznej równowagi. Jest to tym ważniejsze, że jak wskazują badania, pracownicy utrzymujący równowagę między życiem zawodowym a osobistym są bardziej efektywni i coraz bardziej cenieni przez korporacje budujące kulturę opartą na zarządzaniu potencjałem swoich pracowników.
W procesie coachingu okazuje się często, że różne aspekty tzw. work-life balance stają się nadrzędną wartością wobec różnych celów. A jej osiągnięcie wymaga stworzenia spójnej wizji i ujęcia rozwoju we wszystkich trzech płaszczyznach życia: rodzinnej, osobistej i zawodowej. Niemal każdy z nas jest stworzony do życia w rodzinie, tak samo jak każdy chce realizować własne zawodowe aspiracje i spełniać osobiste marzenia. To wszystko można pogodzić jeśli określi się spójny system wartości.

Worek z zasobami

Kolejne odniesienie do osobistych aspektów życia w coachingu menedżerskim pojawia się w momencie poznawania i określania zasobów. Menedżer odkrywa, że wiele rzeczy, o których myśli, że mu brakuje, posiada i potrafi, ale w kontekście życia osobistego. Na gruncie zawodowym, jakby o nich zapominał. I odwrotnie. Wiele umiejętności, które przejawia zawodowo, umyka mu w życiu osobistym. Z jakiego powodu tak się dzieje? Może być to właśnie efekt “dzielenia” siebie na części, w zależności od tego w jakim obszarze życia znajduję się na ten moment. A to z kolei często jest przyczyną poczucia zagubienia, braku równowagi i harmonii.

W procesie coachingu często jest to moment ważnej refleksji dla klienta – że być może nie musi on dzielić swojego życia na “części”, żeby nad nim zapanować, żeby nim zarządzać według własnej koncepcji. Menedżer zaczyna dostrzegać, że cele zawodowe, które chce osiągnąć bardzo mocno wiążą się z jego życiem osobistym i rodzinnym. Pojawia się nowy, nadrzędny cel – budowania równowagi między życiem osobisty, zawodowym a rodzinnym. Coraz mocniej zaznacza się zależność między osiąganiem satysfakcji w życiu zawodowym a zadowoleniem w innych obszarach. I odwrotnie – osiąganie satysfakcji w życiu rodzinnym mocno koreluje z motywacją i efektywnością w obszarach zawodowych.

Przekonania na drodze do zmiany

Osiąganie prawdziwej zmiany, w obszarze pozytywnego myślenia o sobie i swoich relacjach, często utrudniają przekonania, które niewzruszone tkwią w naszej głowie, a my wierzymy, że są to prawdy absolutne. Jedne z nich mają wydźwięk pozytywny, jak na przykład “ze wszystkim dam sobie radę”. Ale za tym może kryć się też pułapka, że wszystko w życiu muszę robić samodzielnie tracąc z oczu równowagę i relacje z innymi. Inne wygaszają energię, zniechęcają do działania, zatrzymują w miejscu, takie jak „po co się będę męczył i tak nic nie osiągnę”.

Przekonania są filtrami, przez które odbieramy otaczającą nas rzeczywistość. Zbudowane są w oparciu o doświadczenia, a przez swoją niepodważalną konstrukcję utrudniają dostęp do zasobów, powodują zniechęcenie, odbierają energię, blokują budowanie równowagi.
Przykładem przekonania, które może wydawać się konstruktywne z punktu widzenia menedżera, ale już niekoniecznie jest takim w kontekście budowania wewnętrznego spokoju i harmonii jest zdanie „nie ma takiej sytuacji, w której sobie nie poradzę”. W pewnych sytuacjach takie myślenie dodaje odwagi, ale w innych odbiera zgodę na szukanie wsparcia u ludzi. Dlatego przekonania są tak zdradliwe i zawsze warto badać na ile myślenie o sobie w danej sytuacji jest elastyczne w zależności od potrzeby i na ile służące.
Przekonania często przytrzymują klienta w miejscu, który przez swoje myślenie zajmuje się „niewłaściwym” celem odnoszącym się do powierzchownych, a nie tych głębokich potrzeb zmiany.

Wracając do wcześniejszego przykładu skupienie się na doskonaleniu kompetencji menedżerskich, oznaczałoby „zawierzenie” przekonaniu klienta, mówiącemu, że „nie ma szans na odzyskanie spokoju, budowanie równowagi i jedyne co może zrobić to skupić się na pracy”. Wiara w to, że „nie ma szans” blokuje energię do działania w kierunku realnej zmiany. Klient sam zakłada sobie pętle na umysł, nie sprawdzając, czy to w co wierzy jest prawdą. Dla niego to myślenie stanowi wystarczający dowód i usprawiedliwienie bierności, braku wysiłku, motywacji, a w rezultacie i efektów czy pozytywnej zmiany. I tak jest niby łatwiej, ale czy na pewno…?

Pozytywne przekonania (konstruktywne, służące) wymagają wzięcia odpowiedzialności i zmierzenia się z samym sobą. Wiele osób woli tego uniknąć i zakopuje się w negatywnym myśleniu uzależniając swoje życie od czynników zewnętrznych, wybierając poczucie krzywdy, żalu i smutku wierząc, że nie mogą nic zrobić bo niewiele od nich zależy. Jest to też sposób na poradzenie sobie ze stresującą sytuacją, która powstaje wtedy gdy funkcjonuje przekonanie, że „na pewno nie dam rady”. I zamiast sprawdzić, przyjmują to jako pewnik i nie podejmują jakichkolwiek działań.
Warto wówczas zachęcić klienta do zweryfikowania, na ile pojawiające się w danej sytuacji przekonanie jest „prawdziwe w rzeczywistości”. Wystarczy przywołać jedno doświadczenie, które w jakikolwiek sposób podważa przyjęty tok myślenia. Nawet „niewielki” sukces stanowi kontrargument dla destruktywnych przekonań.

Coaching w budowaniu równowagi

W procesie coachingu menedżer zatacza pętlę od celów menedżerskich, przez odnoszenie się do rodzinnej i osobistej płaszczyzny życia, do zmiany w obszarze zawodowym. Jednak ta zmiana nigdy nie zachodzi tylko na jednej płaszczyźnie. Jej efekty dotyczą wszystkich aspektów życia, wprowadzając coraz większy poziom równowagi w funkcjonowaniu klienta. Człowiek w jednym momencie, podczas jednego procesu coachingowego, nie jest w stanie zająć się wszystkimi potrzebami rozwojowymi i osiągnąć wszystkich upragnionych zmian. Jednak w kontekście rozwoju zawodowego często uruchamia się refleksja co tak naprawdę w życiu jest ważne i czym warto się zająć. W jaki sposób budować trójkąt równoboczny i utrzymywać tę wewnętrzną harmonię?