Zdrowie psychiczne pracowników – jak o nie dbać i dlaczego warto to robić?

12 września 2023

Nie od dziś wiadomo, że dobra kondycja psychiczna pracowników przekłada się na wyniki finansowe i sukcesy danej firmy. Z raportu „Pracodawcy RP i ZUS” wynika, że w Polsce aż 85% pracowników doświadcza wypalenia zawodowego. Z kolei dane Deloitte pokazują, że koszty związane ze zdrowiem psychicznym mogą sięgnąć nawet ponad 6 bln dolarów rocznie do 2030 r. Jak więc prawidłowo dbać o stan psychiczny swoich podwładnych? Zapytaliśmy o to Aleksandrę Tokarewicz z Helping Hand.

Stresowych sytuacji nie brakuje

Bezrobocie, zwolnienia, cięcia budżetowe skutkujące brakiem premii czy podwyżek, nadmiar obowiązków, mobbing oraz konkurencja wśród współpracowników – wszystko to wpływa na komfort psychiczny. Liczby nie są optymistyczne – około 90% pracowników w Polsce dostrzega potrzebę wdrożenia pracowniczych programów ochrony zdrowia psychicznego w swoich firmach, podkreślając tym samym, że pracodawcy powinni zwracać uwagę na tę kwestię.

– Jesteśmy na drugim miejscu w Europie pod względem odczuwanego stresu, a co piąta osoba aktywna zawodowo stresuje się codziennie. Stres i brak skutecznych strategii radzenia sobie z nim jest najczęstszą przyczyną złego stanu psychicznego pracowników oraz powodem wielu chorób i obniżonej odporności – mówi Aleksandra Tokarewicz, członkini zarządu Helping Hand.

Kolejnym czynnikiem, który ma ogromne znaczenie dla komfortu psychicznego pracowników, jest brak poczucia wpływu wynikający m.in. z niewystarczająco jasno określonych oczekiwań czy celów oraz braków w komunikacji. Bardzo istotne jest dawanie informacji zwrotnej (też tej pozytywnej i wzmacniającej) oraz przestrzeni na wyrażanie własnego zdania. Szczególnie dla tzw. pokolenia Z ważne jest poczucie, że wykonywane działania przynoszą oczekiwane rezultaty. W mediach dużo mówi i pisze się o tzw. work-life balance, ale wpływ na ten stan ma nie tylko nadmierne obciążenie zadaniami, lecz także zmienność decyzji lub ich całkowity brak w połączeniu z brakiem doceniania. Wszystkie te czynniki mogą wywoływać frustrację i negatywnie wpływać na samopoczucie psychiczne pracowników. Z wyników drugiej edycji badania „Dobrostan psychiczny w pracy”, wynika, że aż 76% ankietowanych pracowników wskazuje stres w pracy jako przyczynę swoich problemów psychicznych.

Choroby zawodowe

Pod definicją choroby zawodowej kryje się schorzenie, które powodują szkodliwe czynniki występujące w miejscu pracy lub sposób wykonywania pracy. Co ciekawe – wszystkie choroby zawodowe znajdują się w wykazie chorób zawodowych. 60% pracowników doświadczyło przynajmniej jednego wyzwania związanego ze zdrowiem psychicznym, w którymś momencie swojego życia. Na szczególną uwagę zasługuje wypalenie zawodowe, zwane dziś chorobą naszych czasów. Szczególnie mocno ujawniło się ono w trakcie pandemii, kiedy praca zdalna i szereg nieprzewidywalnych zmiennych wpłynęły na zatarcie się granicy pomiędzy pracą i życiem prywatnym.

– Niestety tylko 34% badanych pracowników twierdzi, że spotkało się z tematem wypalenia zawodowego w swojej firmie. Nie sposób przeciwdziałać wypaleniu bez jego uprzedniego rozpoznania, stąd tak ważnym elementem profilaktyki jest budowanie świadomości zagrożeń. Główne objawy to: wyczerpanie psychiczne i fizyczne, problemy z koncentracją, obniżona motywacja, a dla zespołów zwiększona absencja i konfliktowość oraz spadek efektywności – zaznacza Aleksandra Tokarewicz.

Ważne jest, aby obserwować swoich pracowników i znajdować czas na konstruktywne i szczere rozmowy z nimi. Do najczęstszych symptomów, świadczących o problemach, z którymi mierzą się pracownicy, zaliczamy m.in.: spadek motywacji, brak efektywności, przepracowanie, trudności w relacjach z zespołem, stres czy absencję.

Niska produktywność i brak energii do działania nazywana przez pracowników często „niemocą” może być powodowana także przez depresję lub obniżony nastrój. Światowa Organizacja Zdrowia ostrzega, że depresja do 2030 r. będzie najczęściej diagnozowaną chorobą na świecie. Depresję na szczęście można leczyć, ale niezbędny jest dostęp do specjalistów z zakresu zdrowia psychicznego oraz programy psychoedukacyjne.

Zadowolony i zdrowy pracownik to wiele plusów dla firmy

Inwestowanie w dobre samopoczucie pracowników jest kluczowe dla biznesu i przekłada się na poprawę wyników finansowych przedsiębiorstwa. W końcu zdrowy, wypoczęty i spokojny psychicznie pracownik jest bardziej zmotywowany do podejmowania wysiłku i pracuje efektywniej. Długotrwały i ciągły stres może mieć również bardzo poważne skutki zdrowotne – problemy z odpornością czy nadciśnienie tętnicze to zaledwie dwie z szeregu chorób rozwijających się na tle nerwowym. Nie możemy zapominać, że zdrowie psychiczne jest nieodłączną częścią naszego zdrowia w całości. Odgrywa ono kluczową rolę dla naszego funkcjonowania zawodowego (produktywności, koncentracji, energii do działania), a tym samym ma ogromny wpływ na naszą postawę w pracy, a w konsekwencji na rozwój i sukces firmy.

Co drugi Polak uważa, że jego zły stan psychiczny wpływa na jakość wykonywanych obowiązków zawodowych. Według danych Deloitte, 61% pracowników podaje zły stan zdrowia psychicznego jako przyczynę odejścia z pracy.

– Zadowoleni pracownicy są skuteczniejsi, lepiej radzą sobie ze stresem, są bardziej otwarci na zmiany, bardziej kreatywni i zaangażowani. Korzyści płynące ze wsparcia zdrowia psychicznego w organizacji to niższa absencja i rotacja, wzrost produktywności nawet powyżej 30%. To także wzrost lojalności wobec firmy oraz postrzeganie miejsca pracy, jako bardziej atrakcyjnego – wylicza Aleksandra Tokarewicz.

Zbagatelizowanie problemów pracowników niesie za sobą szereg konsekwencji dla firmy. To przede wszystkim więcej zwolnień lekarskich, a liczba tych związanych z chorobami psychicznymi rok do roku wzrasta. Rośnie również liczba dni związanych z absencją chorobową, co bezpośrednio wpływa na koszty pracodawcy. Znacznie wyższe koszty wynikają z prezenteizmu, czyli utraconej produktywności. Prezenteizm oznacza, że pracownik jest obecny w pracy, jednak w wyniku słabej kondycji psychicznej jego efektywność jest minimalna. Koszty prezenteizmu (dane z 2019 r.) są nawet 3- krotnie wyższe niż absencji. Dla porównania koszt słabej kondycji psychicznej kosztuje pracodawców około 400 milionów euro, a koszt absencji 90 milionów.

Co robić, czyli jak wspierać pracowników?

Filarami zdrowia psychicznego według Światowej Organizacji Zdrowia są: dobra kondycja zdrowotna, poczucie komfortu psychicznego oraz utrzymywanie prawidłowych relacji społecznych. Aktualnie duża część firm podejmuje działania, których celem jest dbanie o samopoczucie swoich pracowników. O czym należy pamiętać?

– Po pierwsze warto dbać o otwartą komunikację, czyli kulturę pracy, która równie wysoko stawia zdrowie psychiczne, co zdrowie fizyczne. Mówiąc wprost, należy uczynić zdrowie psychiczne pracowników priorytetem. To na liderach firmy spoczywa obowiązek zwiększania świadomości i działania w zakresie zdrowia psychicznego. Po drugie warto szkolić kadrę managerską: w zakresie szkoleń kompetencji miękkich, rozpoznawania problemów ze zdrowiem psychicznym i umiejętności reagowania na trudności, które zgłaszają pracownicy – podpowiada Aleksandra Tokarewicz.

Bardzo ważne i przydatne może być także wdrażanie narzędzi do samopomocy i psychoedukacji takich jak Helping Hand, czyli platform wsparcia psychologicznego. Dzięki psychoedukacji pracownicy budują swoją samoświadomość i potrafią lepiej radzić sobie z problemami oraz stresem.

Jak jeszcze wspierać komfort psychiczny pracowników? Należy zadbać o dobrą atmosferę w miejscu pracy, która motywuje i sprawia, że pracownikom chce się pracować. Dodatkowo pracownik powinien wiedzieć, w jaki sposób radzić sobie ze stresem. Idealna sytuacja to ta, jeśli wzorem dla niego pod tym względem jest kadra zarządzająca firmy.

Prawidłowe i regularne dbanie o komfort psychiczny podwładnych może zdziałać cuda w kontekście ich wydajności i efektywności. Poczucie opieki ze strony firmy z pewnością sprawi, że pracownicy będą wypełniać swoje obowiązki rzetelniej, chętniej i aktywniej. Pozwoli to też na duże oszczędności, bowiem dane wyraźnie pokazują, że słaba kondycja psychiczna pracowników kosztuje firmy nawet ponad 6 mld zł rocznie.