Jesteś nauczycielem i od jakiegoś czasu odczuwasz chroniczne zmęczenie, napięcie oraz niechęć do wykonywania swoich obowiązków w pracy? Wypalenie zawodowe nauczyciela, pedagoga czy psychologa szkolnego to częsty problem. W końcu środowisko pracy jest bardzo wymagające, a oczekiwania otoczenia wysokie. Co zrobić, by sobie pomóc?
Czym jest wypalenie zawodowe nauczycieli?
To stan całkowitego wyczerpania organizmu, spowodowany przez przeciążenie emocjonalne i fizyczne ze względu na czynniki pojawiające się w pracy. Bardzo często dotyka te grupy zawodowe, w których ważna jest praca z ludźmi, czyli m.in. nauczycieli, pedagogów czy psychologów szkolnych. Może pojawić się u każdego.
Jak radzić sobie z wypaleniem zawodowym nauczycieli?
Kluczowe jest działanie systemowe. Trzeba działać odgórnie. Wypaleniu zawodowemu nauczycieli można przeciwdziałać, a powinni zająć się tym w pierwszej kolejności dyrektorzy szkół czy szefowie placówek oświatowych. To oni w dużej mierze odpowiedzialni się m.in. za integrację zespołu czy komunikację w nim.
Jednym ze sposobów dbania o dobrostan psychiczny kadry nauczycielskiej jest organizowanie wydarzeń, warsztatów, kursów i szkoleń, poświęconych sposobom radzenia sobie ze stresującymi warunkami pracy czy emocjami. Psychoedukacja to ważny filar profilaktyki wypalenia zawodowego nauczycieli.
Warto organizować przestrzeń do swobodnej wymiany myśli. Spotkania integracyjne czy grupy wsparcia to nie tylko sposób na poznanie kadry, ale także na zniwelowanie napięcia, omówienie trudności napotykanych w pracy itd.
Ważne są też regularne rozmowy 1:1, a także ankiety, badające nastrój w pracy. Także system motywacyjny, doceniania i stosowanie pochwał pozwala pracownikom odczuwać poczucie sprawczości.
Trzeba pamiętać, że za pozytywną atmosferę w pracy odpowiedzialna jest cała kadra. Drobne gesty oraz wzajemna nauczycielska pomoc dodają otuchy.
Jak nauczyciel może zapobiegać wypaleniu zawodowemu?
Jeśli zauważyłeś u siebie objawy wypalenia zawodowego nauczyciela, trzeba działać. Chociaż zjawisko to jest procesem rozciągniętym w czasie, warto podjąć pracę, by mu zapobiec, zanim problemy się nawarstwią.
Opowiedz o swoich problemach
Pierwszym krokiem jest rozmowa o emocjach i stosunku do pracy z kimś bliskim. Nie warto ukrywać problemów w tajemnicy z powodu wstydu. Każdy ma prawo do słabości, nawet przedstawiciele zawodów, w których wymagany jest duży poziom zaangażowania.
Odpoczywaj
Nie można zapominać także o czasie dla siebie i odpoczynku. Warto rozwijać hobby, uprawiać ulubiony sport, czas spędzać z bliskimi ludźmi. W profilaktyce wypalenia zawodowego bardzo ważne jest zachowanie równowagi między pracą a czasem wolnym, którą można osiągnąć m.in. dzięki dobrej organizacji czasu, planowaniu działań i ich realizacji. Czas pracy nauczyciela jest bardzo elastyczny. Przygotowuje się on przecież do zajęć czy poprawia sprawdziany uczniów także w domu, dlatego tym bardziej ważne jest robienie odpowiednio długich przerw od obowiązków zawodowych i odpoczynek.
Nie bądź obojętny, ale nie angażuj się w 100%
W pracy nauczyciela rozwój inteligencji emocjonalnej jest szczególnie ważny. Nauczyciel jest w końcu także odpowiedzialny za wsparcie mentalne młodzieży. By dbać o swój dobrostan psychiczny, warto unikać nadmiernego zaangażowania, ale także wyzbyć się całkowitej obojętności. W osiągnięciu takiego dystansu przydatny może być udział w grupach wsparcia czy specjalnych szkoleniach i kursach.
Stosuj techniki relaksacyjne
Niektórzy cenią sobie ćwiczenie, nazywane praktyką wdzięczności. Polega na tym, by znaleźć pozytywne aspekty każdego dnia, a jego skutkiem jest odczuwanie większej satysfakcji z życia czy wykonywanego zawodu. Innym sposobem jest stosowanie technik relaksacyjnych, takich jak ćwiczenia jogi, medytacja, spacery na świeżym powietrzu. Kontakt z przyrodą bardzo często jest świetnym sposobem na rozładowanie napięcia.
Zasięgnij pomocy specjalisty
By poznać szersze podłoże wypalenia zawodowego nauczycieli, warto zasięgnąć pomocy psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry. Czasem trudno samemu rozpoznać problem, ponieważ zjawisko wypalenia może mieć podobne objawy co depresja czy zaburzenia lękowe. Przydatne będzie też poszukiwanie podcastów czy innych materiałów w internecie, które radzą, jak radzić sobie z tym zjawiskiem.
Zadbaj o dietę
Co ciekawe, ważna w zapobieganiu wypaleniu zawodowemu nauczycieli jest także dieta. W odpowiednim radzeniu sobie ze stresem pomaga bowiem m.in. odpowiedni poziom magnezu, który można osiągnąć przez spożywanie zbilansowanych posiłków. Zdrowy tryb życia oznacza także odpowiednią ilość snu.
Wprowadzaj zmiany
Bardzo często niszcząca w pracy nauczyciela jest rutyna. Warto wprowadzać zmiany – od tych drobnych np. droga do pracy, po te bardziej skomplikowane np. zmiana technik nauczania.
Zmień pracę
W skrajnych przypadkach może się zdarzyć tak, że problem zostanie rozwiązany tylko poprzez przekwalifikowanie się. Czasem marzenia o pracy z dziećmi mogą zostać zweryfikowane przez życie i okaże się, że dana osoba nie odnajduje się w roli nauczyciela i to te wewnętrzne tarcia są przyczyną wypalenia. To bardzo trudny krok. Trzeba jednak wiedzieć, że brak decyzji o zmianie pracy, która ewidentnie nie służy, może potęgować objawy wypalenia. W tym przypadku można skorzystać z pomocy doradcy zawodowego.
Zredukuj stres
Jednym ze sposobów redukcji stresu jest „zdjęcie” z siebie pewnego ciężaru odpowiedzialności. Nauczyciel odpowiedzialny za młodzież może czuć się spokojniej, wykupując ubezpieczenie dla nauczycieli, które jest formą ubezpieczenia OC zawodowego. To ochrona na wypadek wyrządzenia szkód osobie trzeciej (zarówno osobowych, jak i rzeczowych), które powstaną podczas pracy. Działa więc nie tylko w szkole, ale także podczas wycieczek szkolnych.
Jakie są przyczyny wypalenia zawodowego nauczycieli?
Czynników, wpływających na pojawienie się i rozwój wypalenia zawodowego nauczycieli można wymienić bardzo wiele. To od indywidualnych predyspozycji danej osoby zależy, które z nich będą decydowały o pojawieniu się chronicznego zmęczenia.
Do najważniejszych przyczyn zaliczyć można:
• długotrwały stres,
• trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktów międzyludzkich,
• nadmierne obciążenie obowiązkami,
• brak sukcesów zawodowych,
• brak satysfakcji z pracy,
• brak możliwości zrealizowania własnych ambicji,
• nadmierna motywacja do osiągnięcia nierealnego celu,
• duże zaangażowanie emocjonalne,
• przebodźcowanie,
• mobbing,
• itd.
Poznaj objawy wypalenia zawodowego nauczycieli
W przypadku symptomów wypalenia zawodowego również mamy do czynienia z rozbudowaną listą.
Podstawowym objawem charakterystycznym dla tego zjawiska jest poczucie bezsensu. Nauczyciel niechętnie angażuje się w swoje obowiązki, nie odczuwa motywacji do ich wykonywania, ani satysfakcji.
Może to prowadzić do ogólnej niechęci do działania – nie tylko w życiu zawodowym, ale i prywatnym. W efekcie taka osoba wycofuje się z życia społecznego i kontaktów z ludźmi.
Na liście nie może też zabraknąć odczuwania ciągłego stresu. Presja związana z wykonywaniem zawodu nauczyciela i ciążące na nim zadanie wychowywania dzieci i młodzieży sprawia, że wiele osób odczuwa ciągłe napięcie. Stąd z kolei prosta droga do ciągłego zmęczenia czy, paradoksalnie, bezsenności.
Wyczerpanie emocjonalne to kolejny objaw wyczerpania zawodowego nauczyciela. Efektem może być rozdrażnienie w kontaktach z innymi lub wręcz przeciwnie – apatia. W przypadku nauczyciela ma to bardzo negatywne konsekwencje również dla dzieci czy młodzieży. Nadmiernie zdystansowany, nieempatyczny wychowawca, który w skrajnych przypadkach deprecjonuje swoich podopiecznych, nie będzie prawidłowo wykonywał jednej ze swoich funkcji wobec uczniów, czyli mentorskiej i doradczej.
Objawem wypalenia zawodowego jest również obniżone poczucie własnej wartości, nieadekwatne do rzeczywistości. Taki nauczyciel uważa, że nie osiągnął lub nie osiągnie już żadnego sukcesu zawodowego.
Nie można bagatelizować objawów wypalenia zawodowego, ponieważ jeśli ten stan będzie trwał zbyt długo, może prowadzić do odczuwania objawów somatycznych. Mogą być to nie tylko częste bóle głowy czy bóle mięśniowe, ale i podatność na infekcje, problemy żołądkowe itd.
